فاطمه ملازهی

درس دوم

صنعت تلمیع در ادبیات فارسی

همانا عربی زبان قرآن و احادیث و دعاها استو بسیاری از شاعران ایرانی از آن استفاده کرده اند و برخی از آنها ابیاتی آمیخته به عربی سروده اند و آن را ملمع نامیده اند؛بسیاری از شاعران ایرانی ملمعاتی دارند، از جمله حافظ شیرازی و سعدی و جلال الدین رومی معروف به مولوی .

ملمع لسان الغیب حافظ شیرازی

با دلی خونین نامه ای برای محبوم نوشتم که من روزگار را از دوری تو مانند قیامت دیدم.

از دوری اش صدها نشانه در چشم دارم اشکی در چشمانم نیست و این برای ما نشانه است.

هر چه تجربه کردم از جانب او به من فایده ای نرسیدپشیمانی برای کسی که آزموده را می آزماید روا است.

از طبیبی احوال محبوبم را پرسیدم گفت در دوری از او رنج است و در نزدیکی به او سلامت.

گفتم اگر زیاد به دوست مشغول شوم مورد سرزنش قرار می گیرم به خدا قسم هیچ عشقی را بدون ملامت ندیده ام.

حافظ در عوض دادن جان شیرین، خواستار جامی شده است تا اینکه کاسه ای از روی کرامت از آن بنوشد.

ملمع سعدی شیرازی

آب انبارها را از سوارانی که در بیابان ها تشنه هستند بپرس،تو قدر آب را چه می دانی و قتی که کنار آب فرات هستی.

شبم با دیدن روی تو مثل روز است و چشم با دیدن روی تو روشن می شود اگر از پیشم بروی شب و روزم یکسان می‌شود.

گرچه مدت زیادی انتظار کشیدم،اما امیدم را ازدست ندادم ، زمان گذشت ولی قلبم می‌گوید که تو می‌آیی.

من انسانی به زیبایی تو نه دیده ام نه شنیده ام، گر خمیر آفرینش تواز آب و گِل است حقیقتا آغشته به آب زندگانی است.

شب های تاریک من به امید دیدن تو صبح می شود که همانا  گاهی چشمه حیات در تاریکی‌ها جستجو می‌شود.
پس چقدر زندگی‌ام را تلخ می‌کنی در حالی که تو حامل شهد هستی، از دهان شیرین تو جواب تلخ شنیدن زیباست.

عاشق روی تو بودن برای ما فقط این پنج روزه عمر دنیا نیست بوی عشق را خواهی شنید اکر کفنم را ببویی.
هربا نمکی را آنچنان که دوست داری و راضی هستی، توصیف کردم،ستایش های تو را چگونه بیان کنم که فراتر از وصف کردن هستی.
هم از تو می‌ترسم و هم به تو امید دارم،هم از تو به دیگری پناه می‌برم و هم به تو نزدیک می‌شوم.که هم دام بلایی وهم کلید نجات.

به خواست دشمن از چشم دوست افتادم(بی ارزش شدم)،دوستانم مرا ترک کردند همان طور که دشمنانم می‌خواستند.

شگفتا شرح نامه جدایی سعدی بر تو تأثیری نمی گذارد،که اگر به پرندگان شکایت می‌بردم، در آشیانه خود ناله سر می‌دادند.